Onze collega Eefje schreef eerder al een artikel over het Water- en Klimaatlandschap Pauwels ten noorden van Tilburg. In het Water- en Klimaatlandschap wordt het project Waterharmonica Noorderbos gerealiseerd. In dit project wordt het industrieel erfgoed uit het verleden ingezet voor de huidige (klimaat)opgaven. Hiervoor hebben de gemeente Tilburg en Waterschap De Dommel een Erfgoed Deal toegekend gekregen. Eefje heeft de gemeente en het waterschap geholpen bij het aanvragen van deze Erfgoed Deal.
De geschiedenis van de vloeivelden in het Noorderbos
In het verleden werd het afvalwater van de stad Tilburg afgevoerd via drie stroompjes: de Oude Leij, de Nieuwe Leij en de Zandleij. Ook het afvalwater van de textielindustrie stroomde via zogeheten blauwsloten ongezuiverd naar deze stroompjes. Deze liepen vervolgens langs of door de dorpen in de omgeving en zorgden hier natuurlijk voor de nodige overlast. De gemeente Oisterwijk protesteerde hiertegen en stelde de gemeente Tilburg hiervoor aansprakelijk. Dit was voor de gemeente Tilburg aanleiding om een eigen waterzuivering aan te leggen; de eerste van Nederland.
Op de zogeheten woeste (nog onontgonnen) gronden buiten de stad werden vloeivelden aangelegd. Hier werd het afvalwater via bezinkbakken opgebracht en geïnfiltreerd in de bodem, waarbij de vervuiling achterbleef in de bodem. Door het voedselrijke (vervuilde) water ontstonden vruchtbare hooilanden op de voorheen arme woeste gronden. Deze techniek om vuil water te zuiveren werd overgenomen uit Oost Europa en later ook elders in Nederland toegepast.
Op de plek van het huidige Noorderbos zijn tussen 1919 en 1929 over een oppervlakte van zo’n 140 ha dergelijke vloeivelden aangelegd. Deze vloeivelden hebben gefunctioneerd tot 1972 toen de functie van de vloeivelden werd overgenomen door een rioolwaterzuiveringsinstallatie die nu nog steeds bij de Spinder (iets ten westen van het huidige Noorderbos) staat. In 1999 is besloten op de locatie van het Noorderbos een nieuw natuurgebied aan te leggen en heeft het gebied de naam Noorderbos gekregen.
Impressie bufferbak
Impressie pompgemaal pilot
Impressie pompgemaal pilot
Impressie pompgemaal
Nog aanwezige relicten worden hersteld
In het Noorderbos zijn nog de restanten zichtbaar van de voormalige vloeivelden. De structuur van rechte vlakken waartussen de aan- en afvoersloten liepen is duidelijk zichtbaar. In het gebied zijn, verscholen in het groen, echter ook verschillende onderdelen van de vloeivelden achter gebleven: een pompgemaal en de voormalige bezinkbakken.
In het project Waterharmonica Noorderbos worden deze erfgoedelementen hersteld en opnieuw benut als onderdeel van het zuiveringsproces van het afvalwater vanuit de stad. Vanuit de rioolwaterzuivering stroomt het zogeheten effluentwater door het Noorderbos. In het project Waterharmonica wordt verkend hoe dit water nieuw leven ingeblazen kan worden. Dit noemen we ecologiseren. Er komen pilots op de voormalige vloeivelden om dit met verschillende technieken uit te proberen. De bedoeling is het pompgemaal en de bezinkbakken hierbij opnieuw in gebruik te nemen.
Daarnaast wordt het verhaal van de voormalige vloeivelden verteld en het erfgoed zichtbaar en beleefbaar gemaakt. Er wordt een informatie of animatiefilm gemaakt en er komt een wandelroute langs de erfgoedelementen. Hierbij komen informatiebordjes en kan via een QR code het genoemde filmpje bekeken worden. Dit gebeurt in samenwerking met het Textielmuseum in Tilburg, waar het filmpje ook te zien zal zijn. Hiermee ontstaat synergie tussen het museum in de stad en het erfgoed in het landelijk gebied.
Erfgoed Deal
De gemeente Tilburg en Waterschap De Dommel trekken samen op in het project. De Erfgoed Deal draagt een bedrag van ruim € 850.000,- om de erfgoed elementen te herstellen en deze beter zichtbaar en beleefbaar te maken. Ook de provincie Noord-Brabant wordt gevraagd om een financiële bijdrage. De overige kosten worden gedragen door de gemeente Tilburg en Waterschap De Dommel.
Eefje heeft samen met de gemeente Tilburg en waterschap De Dommel de aanvraag voor de Erfgoed Deal voorbereid. Samen met The Missing Link is het projectboekje tot stand gekomen. Met de gemeente Tilburg is de begroting voor de erfgoedonderdelen uitgewerkt. Er zijn contacten gelegd met het Textielmuseum en natuurlijk met het programmabureau van de Erfgoed Deal. Uiteindelijk zijn alle stukken ingediend en toegelicht in een pitch voor de Erfgoed Deal.